Giriş
Kalp sağlığı üzerine konuşurken bazen kulağa uzak gelen bir terim çıkar: “Koroner Arter Hastalığı” (KAH). Ama bir gün Çiğdem’in hikâyesini dinleyince anladım ki bu, bizimle, bizim kalbimizle olduğu kadar günlük hayatla, alışkanlıklarla, küçük seçimlerle, büyük değişimlerle de alakalı. Çiğdem 52 yaşında, iki çocuk annesi, son zamanlarda bazen göğsünde baskı hissediyor, merdiveni çıkarken nefesi kesiliyor. Doktora gittiğinde KAH tanısı aldı. O anda “benim başıma gelir mi?” diye sorarken buldum kendimi. Ve çokça düşündüm: Koroner arter hastalığı ne kadar tehlikeli? Gerçekten göz önünde tutulması gereken bir tehdit mi?
—
Koroner Arter Hastalığı Nedir ve Neden Korkutucu?
Koroner arter hastalığı, kalbe kan taşıyan atardamarların iç yüzeylerinde meydana gelen yağ, kolesterol ve diğer maddelerden oluşan plakların zamanla daralma yaratmasıdır. Bu daralma kalp kasına yeterli oksijenli kan ulaşmasını engelleyebilir. Bu süreç çok sinsi ilerleyebilir ve ilk belirtisi bir kalp krizi olabilir. ([Vikipedi][1])
Dünya genelinde kalp ve damar hastalıkları yıllardır en yüksek ölüm nedenleri arasındadır. Örneğin, World Heart Federation’ın 2023 raporuna göre, 2021’de yaklaşık 20,5 milyon kişi kardiyovasküler bir durumdan hayatını kaybetti; bu toplam ölümlerin yaklaşık üçte birini oluşturuyor. ([World Heart Federation][2]) Özellikle iskemi kaynaklı kalp hastalıkları 146 ülkede erkeklerde, 98 ülkede kadınlarda erken ölümün başlıca nedeni. ([World Heart Federation][2])
Amerika’da da durum farklı değil: American Heart Association verilerine göre 2022’de koroner kalp hastalığı (KAH’ın bir türü) tüm kalp-damar kaynaklı ölümlerin yaklaşık %39,5’ini oluşturmuş durumda. ([www.heart.org][3]) Bu veriler gösteriyor ki KAH yalnızca bir “olabilir” değil; tehlikeli ve gerçek bir sağlık tehdidi.
—
Gerçek Yaşamdan Hikâye: Mehmet Bey’in Mücadelesi
Şöyle bir örnek vereyim: Mehmet Bey 60 yaşında, emekli öğretmen. Uzun yıllar sigara kullanmış, kolesterol yüksekliği biliniyor. Fakat “Benim bir şeyim yok” diyebilmiş. Bir sabah uyandığında göğsünde şiddetli bir ağrı hissetmiş, terlemiş, nefes alamamış. Hastaneye kaldırılmış ve kalp krizi geçirdiği anlaşılmış. Anjiyografi sonrası, bir kaç damarındaki koroner arterlerin ciddi şekilde daraldığı görülmüş. Eğer değişim yapmasaydı, bir sonraki durumu ölüm olabilirdi. O gün Mehmet Bey yeni bir hayat kurdu — ilaçları düzenli kullanıyor, sigarayı bıraktı, yürüyüşler yapıyor, ailesiyle vakit geçirmeyi öncelik edindi. Bu hikâye KAH’nin ne kadar değişken, ama aynı zamanda ne kadar önlenebilir olduğuna dair bir işaret.
—
Tehlikenin Boyutları ve Verilerle Anlamı
KAH, tüm kalp-damar hastalıklarının, hatta çoğu erken ölümün arkasındaki ana etkenlerden biridir. ([World Heart Federation][2])
Risk faktörleri arasında yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, diyabet, sigara, obezite, hareketsizlik gibi etkenler öne çıkar. Örneğin İran’daki bir çalışma, KAH insidansının artmakta olduğunu ve risk faktörlerinin daha yaygın hâle geldiğini raporladı. ([BioMed Central][4])
Türkiye ve dünya için özel bir veri elbette her zaman doğrudan değil ancak genel tablo net: KAH bir gecede ortaya çıkmaz; yıllar içinde plak birikir, damarlar sertleşir, problem birikerek gelir. Bu yüzden “tehlikesizmiş” gibi algılanamaz.
Ekonomik yükü de büyük: Avrupa’da kalp-damar hastalıkları toplam sağlık harcamasının yaklaşık %11’ini oluşturuyor. ([OUP Academic][5])
—
Neden Tehlikeli? – İçsel Mekanizmalar ve Beklenmedikler
KAH tehlikeli çünkü üç ana alanı kapsıyor: birincisi, çoğu vakada başlangıçta belirti vermeyebilir. Yani sessiz ilerleyebilir. İkincisi, ani bir durum — örneğin bir arterin tam tıkanması — kalp krizine yol açabilir. Üçüncüsü, risk faktörleri iç içedir ve birden çok faktör bir araya geldiğinde etkisi katlanır.
“Zaten kilom fazla, biraz tansiyonum yüksek, ama ne olacak ki?” diye düşünen biri için tehlike, “bugün ilerlemez ama yarın bir şey olabilir” formunda değil. Aslında, yıllar içindeki birikimin ifadesidir. Plağın çatlaması, pıhtı oluşması, daralmış bir damardan kan akışının kritik şekilde engellenmesi gibi olaylar hayat kurtarıcı müdahaleleri gerektirir. ([Vikipedi][6])
—
Ne Yapılabilir? Umut Var mı?
Evet — çünkü KAH tamamen kaçınılmaz değil. Mehmet Bey gibi biz de seçimlerimizle bu riski azaltabiliriz. İlk adım: risk faktörlerini tanımak ve kontrol altına almak. Yüksek tansiyon, kolesterol, diyabet ve sigara bunların başında geliyor. ([BioMed Central][7]) İkincisi: aktif bir yaşam tarzı benimsemek, dengeli beslenmek, kilo kontrolü yapmak. Üçüncü olarak: düzenli doktor kontrolleri ve gerektiğinde tıbbi tedavi, yani ilacınızı zamanında almak, doktor önerisiyle ilerlemek.
—
Sonuç
Evet — koroner arter hastalığı tehlikelidir. Sessiz başlayabilir, “bir gün” diyeceğimiz ama o günün “yarın” olmaması için harekete geçmeli. Mehmet Bey ve Çiğdem’in hikâyeleri bize gösteriyor ki bu hastalık yalnızca rakam değil; hepimizin hayatını, sevdiklerimizi, geleceğimizi etkileyebilecek bir gerçek. Ama aynı zamanda önlenebilir, kontrol edilebilir ve doğru yaklaşımla riski büyük ölçüde azaltılabilir.
—
Okuyucuya Sorular
Siz ya da çevrenizden bir yakınınız, koroner arter hastalığı veya kalp-damar riskiyle ilgili bir durum yaşadı mı? Deneyiminizi paylaşmak ister misiniz?
Hangi alışkanlıklarınızı değiştirerek kalp sağlığınızı korumaya yöneldiniz? Sizin için işe yarayan bir yöntem oldu mu?
Sağlık sisteminde kalp-damar hastalıkları konusunda farkındalık yaratmak için sizce ne gibi adımlar atılmalı?
Görüşlerinizi okumak isterim!
[1]: https://en.wikipedia.org/wiki/Coronary_artery_disease?utm_source=chatgpt.com “Coronary artery disease”
[2]: https://world-heart-federation.org/wp-content/uploads/World-Heart-Report-2023.pdf?utm_source=chatgpt.com “WORLD HEART REPORT 2023 – World Heart Federation”
[3]: https://www.heart.org/en/-/media/PHD-Files-2/Science-News/2/2025-Heart-and-Stroke-Stat-Update/2025-Statistics-At-A-Glance.pdf?sc_lang=en&utm_source=chatgpt.com “2025 Heart Disease and Stroke Statistics Update Fact Sheet”
[4]: https://bmccardiovascdisord.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12872-024-03769-3?utm_source=chatgpt.com “Coronary artery disease incidence, risk factors, awareness, and …”
[5]: https://academic.oup.com/eurheartj/article/45/38/4019/7741182?utm_source=chatgpt.com “European Society of Cardiology: the 2023 Atlas of Cardiovascular …”
[6]: https://en.wikipedia.org/wiki/Vulnerable_plaque?utm_source=chatgpt.com “Vulnerable plaque”
[7]: https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-023-17504-8?utm_source=chatgpt.com “Prevalence and trend of multiple coronary artery disease risk factors …”